Brilio.net - Belajar sastra Jawa tidak selalu membosankan. Salah satu bentuk karya sastra yang menarik untuk dipelajari adalah cerkak atau cerita cekak. Cerkak merupakan cerita pendek berbahasa Jawa yang biasanya mengangkat kehidupan sehari-hari dengan gaya bahasa khas dan sarat pesan moral. Melalui cerkak, kamu bisa memahami budaya, adat istiadat, bahkan nilai-nilai kehidupan yang masih relevan hingga sekarang.
Di era digital ini, mempelajari cerkak bukan hanya sekadar tugas sekolah, tetapi juga menjadi sarana kreatif untuk melatih kemampuan berbahasa dan bercerita. Dengan membaca dan memahami unsur intrinsik cerkak, pembaca dapat mengasah kepekaan dalam menangkap alur cerita, karakter tokoh, serta pesan moral yang terkandung di dalamnya. Selain itu, cerkak berbahasa Jawa juga bisa menjadi jembatan untuk melestarikan bahasa daerah agar tidak punah dimakan zaman.
BACA JUGA :
50 Kata-kata cinta bahasa Jawa halus kromo inggil dan artinya, romantis dan penuh makna
Dihimpun brilio.net dari berbagai sumber, Senin (11/8) berikut 50 contoh cerkak bahasa Jawa singkat beserta unsur intrinsiknya.
Contoh cerkak bahasa Jawa dan unsur intrinsiknya
Contoh cerkak bahasa Jawa singkat beserta unsur intrinsiknya
© 2025 brilio.net/Reve/AI
BACA JUGA :
200 Kata-kata mutiara bahasa Jawa terbaru 25, singkat dan penuh makna
1. Cerkak: "Pitutur Simbah"
Nalika sore, aku lungguh ana teras omah karo Simbah. Simbah nyritakake pengalaman jaman biyen nalika urip ana desa sing adoh saka kutha. Dheweke crita bab urip sederhana nanging kebak rasa syukur. Simbah tansah ngelingake supaya aku ora gampang ngeluh lan tansah ngaturke panuwun marang Gusti Allah. Crita iki nggawe aku sadar yen urip ora mung babagan bandha, nanging uga rasa tresna lan kebersamaan karo kulawarga.
Unsur intrinsik:
Tema: Nilai syukur lan kesederhanaan
Tokoh: Simbah, aku (cucu)
Latar: Teras omah, desa
Alur: Maju
Amanat: Urip kudu tansah disyukuri lan aja gampang ngeluh
2. Cerkak: "Sepur Teko"
Nalika esuk, stasiun rame banget. Aku arep menyang Semarang kanggo ketemu kancaku sing wis suwe ora ketemu. Sepur teka kanthi swara gemuruh. Nalika mlebu gerbong, aku ketemu wong tuwa sing ramah. Saka obrolan cendhak, aku ngerti yen dheweke arep ngunjungi anaké sing kerja ing kutha. Perjalanan kuwi dadi nyenengake amarga ana obrolan sing hangat lan cerita inspiratif.
Unsur intrinsik:
Tema: Perjalanan lan persahabatan sing ora disengaja
Tokoh: Aku, wong tuwa
Latar: Stasiun, gerbong sepur
Alur: Maju
Amanat: Saben perjalanan nduweni cerita lan pelajaran
3. Cerkak: "Sepeda Anyar"
Sasi kepungkur, aku entuk hadiah sepeda anyar saka bapak amarga lulus ujian sekolah. Aku seneng banget lan saben sore latihan nyepeda ing gang kampung. Sawijining dina, aku ndeleng bocah cilik nangis amarga sepedane bocor. Aku banjur nulungi dheweke nganti sepedane bisa digunakake maneh. Rasane luwih seneng nulungi wong tinimbang mung nyenengi awak dewe.
Unsur intrinsik:
Tema: Kepedulian marang wong liya
Tokoh: Aku, bocah cilik
Latar: Kampung
Alur: Maju
Amanat: Nulungi wong liya iku luwih nyenengake tinimbang mikir dhewe
4. Cerkak: "Pasar Pagi"
Pasar pagi ing desaku pancen rame. Aku lan ibu asring menyang kana kanggo tuku sayur, iwak, lan jajanan tradisional. Wong-wong padha guyub rukun, saling sapa, lan ora lali tawar-menawar. Pasar ora mung panggonan dodolan, nanging uga papan ngumpul lan ngobrol. Saben menyang pasar, aku krasa luwih cedhak karo warga desa.
Unsur intrinsik:
Tema: Kerukunan warga desa
Tokoh: Aku, ibu, pedagang pasar
Latar: Pasar desa
Alur: Maju
Amanat: Pasar dadi simbol kekompakan lan interaksi sosial
5. Cerkak: "Layangan Putus"
Sore iku, aku lan kancaku main layangan. Angin kenceng nggawe layangan mabur dhuwur banget. Nanging dumadakan benange putus, lan layangan mabur adoh nganti ora bisa dikejar. Sanajan sedih, aku lan kancaku isih ngguyu amarga pengalaman iku lucu lan nyenengake.
Unsur intrinsik:
Tema: Kebahagiaan sederhana
Tokoh: Aku, kanca
Latar: Lapangan desa
Alur: Maju
Amanat: Seneng bisa ditemokake saka pengalaman sederhana
6. Cerkak: "Udan Esuk"
Esuk kuwi langit peteng lan udan deres. Aku kudu menyang sekolah nganggo jas udan lan sandal. Sawise tekan sekolah, aku lan kanca-kanca padha crita bab perjalanan sing kebanjiran lan becek. Senadyan udan nggawe akeh wong repot, nanging kahanan iki nggawe aku luwih ngerti perjuangan saben wong kanggo tetep nyambut gawe utawa sekolah.
Unsur intrinsik:
Tema: Semangat lan ketekunan
Tokoh: Aku, kanca-kanca sekolah
Latar: Jalan desa, sekolah
Alur: Maju
Amanat: Tantangan ora kena ngendhaleni semangat
7. Cerkak: "Kopi Wedang Jahe"
Nalika wengi, bapak nggawe wedang jahe lan ngajak aku lungguh ing teras omah. Udara adhem nggawe wedang kuwi krasa luwih nikmat. Bapak crita babagan jaman biyen nalika kulawarga kita kerep kumpul bareng tanpa gadget. Aku ngerti yen kebersamaan ora butuh kemewahan, cukup wektu lan perhatian.
Unsur intrinsik:
Tema: Kebersamaan keluarga
Tokoh: Bapak, aku
Latar: Teras omah
Alur: Maju
Amanat: Kebersamaan luwih penting tinimbang barang mewah
8. Cerkak: "Kanca Anyar"
Dina pertama sekolah, aku krasa isin amarga ora nduwe kanca. Nanging, ana bocah sing nyamper lan ngajak dolanan bareng. Saka kono, aku ngerti yen kanca anyar bisa teka saka keikhlasan kanggo nyapa luwih dhisik. Saiki, aku lan dheweke dadi sahabat sing ora pisah.
Unsur intrinsik:
Tema: Persahabatan
Tokoh: Aku, kanca anyar
Latar: Sekolah
Alur: Maju
Amanat: Aja isin kanggo miwiti pertemanan
9. Cerkak: "Bunga Melati"
Ibu seneng nandur kembang melati ing pekarangan. Saben esuk, wangi melati nyebar nganti mlebu omah. Nanging ana dina nalika melatine layu amarga ora disiram. Aku sinau yen saben keindahan butuh perhatian lan perawatan supaya tetep lestari.
Unsur intrinsik:
Tema: Tanggung jawab
Tokoh: Ibu, aku
Latar: Pekarangan omah
Alur: Maju
Amanat: Keindahan butuh perhatian supaya tetep ana
10. Cerkak: "Sepatu Bolong"
Nalika dolanan bal, sepatuku bolong. Aku isin, nanging kancaku malah ngajak guyon lan menehi semangat supaya ora minder. Aku ngerti yen kanca sejati ora ninggal kancane nalika lagi susah.
Unsur intrinsik:
Tema: Kesetiaan kanca
Tokoh: Aku, kanca
Latar: Lapangan bal
Alur: Maju
Amanat: Kanca sejati tetep ana nalika susah
11. Cerkak: "Pawon Ibu"
Pawon omahku ora gedhe, nanging dadi panggonan sing paling hangat. Ibu kerep masak sayur asem lan sambel terasi sing wangi nganti tangga krungu. Pawon ora mung dadi papan masak, nanging uga papan crita lan guyon bareng kulawarga.
Unsur intrinsik:
Tema: Kehangatan keluarga
Tokoh: Ibu, aku
Latar: Pawon omah
Alur: Maju
Amanat: Keluarga kuwi panggonan paling nyaman
12. Cerkak: "Banyu Sumur"
Sumur ing omah mbah dadi sumber banyu utama. Nalika kemarau, banyune asring entek. Aku lan mbah kudu ngantri nyaduk banyu. Kahanan iki nggawe aku luwih ngerti regane banyu lan kudu nggunakake kanthi bijak.
Unsur Intrinsik:
Tema: Hemat sumber daya
Tokoh: Aku, mbah
Latar: Sumur desa
Alur: Maju
Amanat: Gunakake sumber daya kanthi bijak
13. Cerkak: "Wektu Maghrib"
Saben wektune adzan maghrib, ibu tansah ngelingake aku supaya cepet bali saka dolanan. Aku ngerti yen wektu iki dadi momen sakral kanggo kumpul lan sholat berjamaah karo keluarga.
Unsur intrinsik:
Tema: Disiplin wektu ibadah
Tokoh: Ibu, aku
Latar: Omah, mushola
Alur: Maju
Amanat: Ngormati wektu ibadah iku penting
14. Cerkak: "Dolanan Tradisional"
Aku lan kanca-kanca seneng dolanan gobak sodor lan egrang nalika sore. Dolanan iki ora butuh biaya, nanging bisa nggawe awak sehat lan pikiran seneng. Aku ngerti yen kebahagiaan ora mesthi saka barang modern.
Unsur intrinsik:
Tema: Pelestarian budaya
Tokoh: Aku, kanca-kanca
Latar: Lapangan desa
Alur: Maju
Amanat: Dolanan tradisional kudu dijaga
15. Cerkak: "Ketemu Guru Lawas"
Nalika pasar malam, aku ketemu guru SD sing wis sepuh. Dheweke isih kelingan karo aku lan crita nalika aku dadi murid sing nakal nanging pinter. Aku rumangsa bangga lan terharu, amarga guru tetep eling marang muride.
Unsur Intrinsik:
Tema: Rasa hormat marang guru
Tokoh: Aku, guru lawas
Latar: Pasar malam
Alur: Maju
Amanat: Guru iku pahlawan tanpa tanda jasa sing kudu dihormati
Penjelasan unsur intrinsik cerkak:
- Tema → Gagasan utama cerita.
- Tokoh dan Penokohan → Pelaku cerita dan sifatnya.
- Latar → Tempat, waktu, dan suasana cerita.
- Alur → Urutan jalannya cerita (maju, mundur, campuran).
- Amanat → Pesan moral yang ingin disampaikan.
Tips membuat cerkak bahasa Jawa yang menarik
- Gunakan bahasa Jawa yang mudah dipahami pembaca umum.
- Sertakan dialog singkat untuk menghidupkan suasana.
- Angkat tema dekat dengan kehidupan sehari-hari.
- Sisipkan pesan moral yang kuat.